ปฏิสฺสวทุกฺกฏาปตฺติกถาวณฺณนา

[207] ยสฺมา นานาสีมายํ ทฺวีสุ อาวาเสสุ วสฺสํ วสนฺตสฺส ทุติเย ‘‘วสามี’’ติ จิตฺเต อุปฺปนฺเน ปฐมเสนาสนคฺคาโห ปฏิปฺปสฺสมฺภติ, ปุน ปฐเมเยว ‘‘วสามี’’ติ จิตฺเต อุปฺปนฺเน ทุติโย ปฏิปฺปสฺสมฺภติ, ตสฺมา ‘‘ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมิกา จ น ปญฺญายตี’’ติ วุตฺตํฯ ปฏิสฺสวสฺส วิสํวาทนปจฺจยา โหนฺตมฺปิ ทุกฺกฏํ สติเยว ปฏิสฺสเว โหตีติ อาห ‘‘ตสฺส ตสฺส ปฏิสฺสเว ทุกฺกฏ’’นฺติฯ เตเนวาห ‘‘ตญฺจ โข…เป.… ปจฺฉา วิสํวาทนปจฺจยา’’ติฯ

อกรณีโยติ สตฺตาหกรณีเยน อกรณีโยฯ สกรณีโยติ สตฺตาหกรณีเยเนว สกรณีโยฯ ยทิ เอวํ ‘‘สตฺตาหกรณีเยน อกรณีโย สกรณีโย’’ติ จ กสฺมา น วุตฺตนฺติ? ‘‘อกรณีโย’’ติ วุตฺเตปิ สตฺตาหกรณีเยน สกรณียากรณียตา วิญฺญายตีติ กตฺวา น วุตฺตํฯ ยทิ เอวํ ปรโต ‘‘สตฺตาหกรณีเยน ปกฺกมตี’’ติ วารทฺวเยปิ ‘‘สกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ เอตฺตกเมว กสฺมา น วุตฺตนฺติ? วุจฺจเต – ตตฺถ ‘‘สตฺตาหกรณีเยนา’’ติ อวตฺวา ‘‘สกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ วุตฺเต โส ตํ สตฺตาหํ พหิทฺธา วีตินาเมตีติ น สกฺกา วตฺตุนฺติ ‘‘สตฺตาหกรณีเยน ปกฺกมตี’’ติ วุตฺตํฯ เอวญฺหิ วุตฺเต สตฺตาหสฺส อธิกตตฺตา โส ตํ สตฺตาหํ พหิ วีตินาเมตีติ สกฺกา วตฺตุํฯ

เอตฺถ จ อาทิมฺหิ จตฺตาโร วารา นิรเปกฺขคมนํ สนฺธาย วุตฺตา, ตตฺถาปิ ปุริมา ทฺเว วารา วสฺสํ อนุปคตสฺส วเสน วุตฺตา, ปจฺฉิมา ปน ทฺเว วารา วสฺสํ อุปคตสฺส วเสน, ตโต ปรํ ทฺเว วารา สาเปกฺขคมนํ สนฺธาย วุตฺตา, ตตฺถาปิ ปฐมวาโร สาเปกฺขสฺสปิ สตฺตาหกรณีเยน คนฺตฺวา ตํ สตฺตาหํ พหิทฺธา วีตินาเมนฺตสฺส วสฺสจฺเฉททสฺสนตฺถํ วุตฺโต, อิตโร วุตฺตนเยเนว คนฺตฺวา อนฺโตสตฺตาเห นิวตฺตนฺตสฺส วสฺสจฺเฉทาภาวทสฺสนตฺถํฯ ‘‘โส สตฺตาหํ อนาคตาย ปวารณาย สกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ อยํ ปน วาโร นวมิโต ปฏฺฐาย คนฺตฺวา สตฺตาหํ พหิทฺธา วีตินาเมนฺตสฺสปิ วสฺสจฺเฉทาภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺโตฯ เอตฺถ จ ‘‘อกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ ทุติยวารสฺส อนาคตตฺตา นวมิโต ปฏฺฐาย คจฺฉนฺเตนปิ สติเยว กรณีเย คนฺตพฺพํ, นาสตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อิเม จ สตฺต วารา พหิทฺธา กตอุโปสถิกสฺส วเสน อาคตา, อปเร สตฺต อนฺโตวิหารํ คนฺตฺวา กตอุโปสถสฺส วเสนาติ เอวํ ปุริมิกาย วเสน จุทฺทส วารา วุตฺตา, ตโต ปรํ ปจฺฉิมิกาย วเสน เตเยว จุทฺทส วารา วุตฺตาติ เอวเมเตสํ นานากรณํ เวทิตพฺพํฯ

อิเมหิ ปน สพฺพวาเรหิ วุตฺตมตฺถํ สมฺปิณฺเฑตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘โส ตทเหว อกรณีโยติอาทีสู’’ติอาทิ อารทฺธํฯ โก ปน วาโท ทฺวีหตีหํ วสิตฺวา อนฺโตสตฺตาเห นิวตฺตนฺตสฺสาติ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ทฺวีหตีหํ วสิตฺวา สตฺตาหกรณีเยน คนฺตฺวา อนฺโตสตฺตาเห นิวตฺตนฺตสฺส โก ปน วาโท, กถา เอว นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ อสติยา ปน วสฺสํ น อุเปตีติ ‘‘อิมสฺมิํ วิหาเร อิมํ เตมาสํ วสฺสํ อุเปมี’’ติ วจีเภทํ กตฺวา น อุเปติฯ

โกมุทิยา จาตุมาสินิยาติ ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมายํฯ สา หิ กุมุทานํ อตฺถิตาย โกมุที, จตุนฺนํ วสฺสิกานํ มาสานํ ปริโยสานตฺตา ‘‘จาตุมาสินี’’ติ วุจฺจติฯ ตทา หิ กุมุทานิ สุปุปฺผิตานิ โหนฺติ, ตสฺมา กุมุทานํ สมูโห, กุมุทานิ เอว วา โกมุทา, เต เอตฺถ อตฺถีติ ‘‘โกมุที’’ติ วุจฺจติ, กุมุทวตีติ วุตฺตํ โหติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

ปฏิสฺสวทุกฺกฏาปตฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปวารณกฺขนฺธกํ

อผาสุกวิหารกถาวณฺณนา

[209] ปวารณกฺขนฺธเก อาทิโต ลาโป อาลาโป, วจนปฏิวจนวเสน สมํ ลาโป สลฺลาโปฯ ปิณฺฑาย ปฏิกฺกเมยฺยาติ คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺจาคจฺเฉยฺยฯ อวกฺการปาติํ โธวิตฺวา อุปฏฺฐาเปยฺยาติ อติเรกปิณฺฑปาตํ อปเนตฺวา ฐปนตฺถาย เอกํ สมุคฺคปาติํ โธวิตฺวา ฐเปยฺยฯ สมุคฺคปาติ นาม สมุคฺคปุฏสทิสา ปาติฯ อปฺปหริเตติ อปรูฬฺหหริเต, ยสฺมิํ ฐาเน ปิณฺฑปาตชฺโฌตฺถรเณน วินสฺสนธมฺมานิ ติณานิ นตฺถิ, ตสฺมินฺติ อตฺโถฯ เตน นิตฺติณญฺจ มหาติณคหนญฺจ ยตฺถ สกเฏนปิ ฉฑฺฑิเต ปิณฺฑปาเต ติณานิ น วินสฺสนฺติ, ตญฺจ ฐานํ ปริคฺคหิตํ โหติฯ ภูตคามสิกฺขาปทสฺส หิ อวิโกปนตฺถเมตํ วุตฺตํฯ อปฺปาณเกติ นิปฺปาณเก, ปิณฺฑปาตชฺโฌตฺถรเณน มริตพฺพปาณกรหิเต วา มหาอุทกกฺขนฺเธฯ ปริตฺโตทเก เอว หิ ภตฺตปกฺเขเปน อาลุฬิเต สุขุมปาณกา มรนฺติ, น มหาตฬากาทีสูติฯ ปาณกานุรกฺขณตฺถญฺหิ เอตํ วุตฺตํฯ โอปิลาเปยฺยาติ นิมุชฺชาเปยฺยฯ

วจฺจฆฏนฺติ อาจมนกุมฺภีฯ ริตฺตนฺติ ริตฺตกํฯ ตุจฺฉนฺติ ตสฺเสว เววจนํฯ อวิสยฺหนฺติ อุกฺขิปิตุํ อสกฺกุเณยฺยํ อติภาริกํฯ หตฺถวิกาเรนาติ หตฺถสญฺญายฯ หตฺเถหิ อุกฺขิปนํ หตฺถวิลงฺฆนํฯ เตนาห ‘‘หตฺถุกฺเขปเกนา’’ติฯ อถ วา วิลงฺเฆติ เทสนฺตรํ ปาเปติ เอเตนาติ วิลงฺฆโก, หตฺโถ เอว วิลงฺฆโก หตฺถวิลงฺฆโก, เตน หตฺถวิลงฺฆเกน, อญฺญมญฺญํ สํสิพฺพิตหตฺเถนาติ วุตฺตํ โหติฯ ทฺเว หิ ชนา หตฺเถน หตฺถํ สํสิพฺเพตฺวา ทฺวีสุ หตฺเถสุ ฐเปตฺวา อุฏฺฐเปนฺตา หตฺถวิลงฺฆเกน อุฏฺฐเปนฺติ นามฯ ติตฺถิยสมาทานนฺติ ติตฺถิเยหิ สมาทาตพฺพํฯ

อผาสุกวิหารกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ